คำพ่อสอน

จากหนังสือคำพ่อสอน ประมวลพระบรมราโชวาทและพระราชดำรัสเกี่ยวกับความสุขในการดำเนินชีวิต สามารถสรุปเป็นคำพ่อสอนได้ 9 ประเภทดังนี้

1. ความเพียร

          การสร้างสรรค์ตนเอง การสร้างบ้านเมืองก็ตาม มิใช่ว่าสร้างในวันเดียว ต้องใช้เวลา ต้องใช้ความเพียร ต้องใช้ความอดทน เสียสละ แต่สำคัญที่สุดคือความอดทนคือไม่ย่อท้อ ไม่ย่อท้อในสิ่งที่ดีงาม สิ่งที่ดีงามนั้นทำมันน่าเบื่อ บางทีเหมือนว่าไม่ได้ผล ไม่ดัง คือดูมันครึทำดีนี่ แต่ขอรับรองว่าการทำให้ดีไม่ครึต้องมีความอดทน เวลาข้างหน้าจะเห็นผลแน่นอนในความอดทนของตนเอง

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่นักเรียน นักศึกษา ครู และอาจารย์ในโอกาสเข้าเฝ้าฯวันที่ 27 ตุลาคม 2516

     - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย ไม่ว่าจะทำอะไรต้องมีความเพียร ความอดทน แม้ว่าจะมีอุปสรรค เรื่องการเรียน การทำงาน ล้วนแล้วต้องมีอุปสรรคอยู่แล้วดังนั้นดิฉันจะพยายามตั้งใจมั่นอยู่ในความเพียรเพื่อความสุขและผลสำเร็จในภายหน้า

2. ความพอดี

          ในการสร้างตัวสร้างฐานะนั้นจะต้องถือหลักค่อยเป็นค่อยไป ด้วยความรอบคอบ ระมัดระวังและความพอเหมาะพอดี ไม่ทำเกินฐานะและกำลัง หรือทำด้วยความเร่งรีบ เมื่อมีพื้นฐานแน่นหนารองรับพร้อมแล้ว จึงค่อยสร้างค่อยเสริมความเจริญก้าวหน้าในระดับสูงขึ้น ตามต่อกันไปเป็นลำดับผลที่เกิดขึ้นจึงจะแน่นอน มีหลักเกณฑ์ เป็นประโยชน์แท้และยั่งยืน

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของมหาวิทยาลัยขอนแก่น วันที่ 18 ธันวาคม 2540

      - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย รู้จักประมาณตนเอง และไม่ใช้จ่ายสุรุ่ยสุร่าย

3. ความรู้ตน

          เด็กๆ ทำอะไรต้องหัดให้รู้ตัว การรู้ตัวอยู่เสมอจะทำให้เป็นคนมีระเบียบและคนที่มีระเบียบดีแล้ว จะสามารถเล่าเรียนและทำการงานต่างๆ ได้โดยถูกต้องรวดเร็ว จะเป็นคนที่จะสร้างความสำเร็จและความเจริญ ให้แก่ตนเองและส่วนรวมในอนาคตได้อย่างแน่นอน

พระบรมราโชวาท พระราชทานลงพิมพ์ในหนังสือ วันเด็ก ประจำปี 2521

      - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย พึงระลึกอยู่เสมอว่าขณะนี้ตัวเองกำลังทำอะไรอยู่ วางแผนการใช้ชีวิตประจำวัน การทำงาน การเรียน 

4. คนเราจะต้องรับและจะต้องให้

          คนเราจะเอาแต่ได้ไม่ได้ คนเราจะต้องรับและจะต้องให้ หมายความว่าต่อไป และเดี๋ยวนี้ด้วยเมื่อรับสิ่งของใดมา ก็จะต้องพยายามให้ ในการให้นั้น ให้ได้โดยพยายามที่จะสร้างความสามัคคีให้หมู่คณะและในชาติ ทำให้หมู่คณะและชาติประชาชนทั้งหลายมีความไว้ใจซึ่งกันและกันได้ ช่วยที่ไหนได้ก็ช่วย ด้วยจิตใจที่เผื่อแผ่โดยแท้

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่นักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแก่น วันที่ 20 เมษายน 2521

       - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย รู้จักทำบุญทำทาน ให้ผู้อื่นด้วยไม่ใช่รอรับอย่างเดียว บริจาคของที่ไม่ใช้แล้วแต่ยังสภาพดีให้แก่ผู้ที่ขาดแคลน เช่นเสื้อกันหนาว เสื้อผ้า อาหาร เป็นต้น 

5. อ่อนโยน แต่ไม่อ่อนแอ

          ในวงสังคมนั้นเล่า ท่านจะต้องรักษามารยาทอันดีงามสำหรับสุภาพชน รู้จักสัมมาคารวะ ไม่แข็งกระด้าง มีความอ่อนโยนแต่ไม่อ่อนแอ พร้อมจะเสียสละประโยชน์ส่วนตัวเพื่อส่วนรวม

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วันที่ 25 มิถุนายน 2496

        - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย อ่อนน้อมถ่อมตน พูดจาไพเราะน่าฟัง เคารพผู้ใหญ่ ให้เกียรติผู้น้อย แต่ในขณะเดียวกันเมื่อพบปัญหาหรืออุปสรรคก็ไม่อ่อนแอ แต่พยายามเข้มแข็งฟันฝ่่าอุปสรรค

6. พูดจริง ทำจริง

          ผู้หนักแน่นในสัจจะพูดอย่างไร ทำอย่างนั้น จึงได้รับความสำเร็จ พร้อมทั้งความศรัทธาเชื่อถือและความยกย่องสรรเสริญ จากคนทุกฝ่าย การพูดแล้วทำ คือ พูดจริง ทำจริง จึงเป็นปัจจัยสำคัญในการส่งเสริมเกียรติคุณของบุคคลให้เด่นชัด และสร้างเสริมความดี ความเจริญ ให้เกิดขึ้นทั้งแก่บุคคลและส่วนรวม

พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วันที่ 10 กรกฎาคม 2540

      - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย ไม่พูดจาเพ้อเจ้อ รักษาคำพูด พูดแล้วต้องทำให้ได้ ไม่รับปากอะไรแล้วไม่ทำ

7. หนังสือเป็นออมสิน

          หนังสือเป็นการสะสมความรู้และทุกสิ่งทุกอย่างที่มนุษย์ได้ สร้างมา ทำมา คิดมา แต่โบราณกาลจนทุกวันนี้ หนังสือจึงเป็นสิ่งสำคัญ เป็นคล้ายๆ ธนาคารความรู้และเป็นออมสิน เป็นสิ่งที่จะทำให้ มนุษย์ก้าวหน้าได้โดยแท้

พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่คณะสมาชิกห้องสมุดทั่วประเทศ ในโอกาสที่เข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท วันที่ 25 พฤศจิกายน 2514

      - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย พยายามหาหนังสือมาอ่านโดยเริ่มจากหนังสือที่ชอบก่อนแล้วค่อยๆตามด้วยหนังสืออื่นๆ จดบันทึกความรู้จากเรื่องที่อ่าน

8. ความซื่อสัตย์

          ความซื่อสัตย์สุจริตเป็นพื้นฐานของความดีทุกอย่าง เด็กๆ จึงต้องฝึกฝนอบรมให้เกิดมีขึ้นในตนเอง เพื่อจักได้เติบโตขึ้นเป็นคนดีมีประโยชน์ และมีชีวิตที่สะอาด ที่เจริญมั่นคง

พระบรมราโชวาท พระราชทานเพื่อเชิญลงพิมพ์ในหนังสือวันเด็ก ปี พุทธศักราช 2531

        - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย ไม่คดโกงใครถึงแม้จะมีโอกาส เช่น แม่ค้าทอนเงินเกินก็เอาไปคืน เป็นต้น

9. การเอาชนะใจตน

          ในการดำเนินชีวิตของเรา เราต้องข่มใจไม่กระทำสิ่งใดๆ ที่เรารู้สึกด้วยใจจริงว่าชั่วว่าเสื่อม เราต้องฝืนต้องต้านความคิดและความประพฤติทุกอย่างที่รู้สึกว่าขัดกับธรรมะ เราต้องกล้าและบากบั่นที่จะกระทำสิ่งที่เราทราบว่าเป็นความดี เป็นความถูกต้อง และเป็นธรรม ถ้าเราร่วมกันทำเช่นนี้ ให้ได้จริงๆ ให้ผลของความดีบังเกิดมากขึ้นๆ ก็จะช่วยค้ำจุนส่วนรวมไว้มิให้เสื่อมลงไป และจะช่วยให้ฟื้นคืนดีขึ้นได้เป็นลำดับ

พระราชดำรัส พระราชทานเพื่อเชิญไปอ่าน ในพิธีเปิดการประชุมยุวพุทธิกสมาคมทั่วประเทศ ครั้งที่ 12

ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา วันที่ 12 ธันวาคม 2513

        - การนำไปใช้ในการดำเนินชีวิตทำได้โดย พยายามข่มใจด้านมืดของตนเองไม่ให้ทำหรือคิดในทางที่ไม่ดี เป็นต้น